همواره شناخت و داشتن اطلاعات کافی در مورد محصولی که قصد خرید آن را داریم می‌تواند ما را در انتخاب صحیح یاری دهد. فرش دستباف نیز از جمله محصولاتی است که شناخت هر چه بیشتر آن می‌تواند از دغدغه‌های ما در هنگام انتخاب و خرید بکاهد. در این راستا آشنایی با اجزای فرش دستباف راهگشا خواهد بود.
فرش دستباف بطور معمول از سه جزء اصلی تشکیل می‌شود، شامل: چله (تار)، پرز و پود. چله و پود می‌تواند از جنس کتان (نخ پنبه)، پشم و یا ابریشم باشد. پرز نیز معمولا از جنس پشم، کرک یا ابریشم است. در مواردی فرش‌هایی با مصالح نخ طلا یا نقره که در اصطلاح به آن گلابتون گفته می‌شود نیز بافته می‌شوند و بسیار ارزشمند هستند.
چله
چله یا تار به عنوان یکی از اصلی‌ترین اجزای فرش دستباف، همان ریشه‌های دو طرف فرش هستند که بعد از تولید قابل رویت می‌باشند. چله در واقع اسکلت و زیربنای فرش است. یکی از مهمترین و اولین مراحل فرآیند تولید فرش چله کشی است. پس از این مرحله است که به تدریج گره‌های قالی یک به یک و ردیف به ردیف بر روی چله نقش می‌بندند. فرشهای ریزبافت، چله‌ی نازک‌تر و فرشهای درشت‌باف چله ضخیم‌تری دارند.
چله ها معمولا از جنس کتان یا همان نخ پنبه،پشم و حتی ابریشم هستند. اکثر فرشهای دستباف چله کتان دارند. فرش‌هایی که چله ابریشم دارند معمولا شهری هستند و ارزش بالاتری نسبت به دیگر انواع دارند. در مقابل، فرشهای چله پشم معمولا عشایری هستند. این نوع از فرش‌ها به علت ساختار منعطف‌تری که پشم نسبت به ابریشم و کتان دارند، سبک‌تر و نرم‌تر هستند.
چله‌ها معمولا به رنگ طبیعی کتان، ابریشم و یا پشم هستند و رنگرزی نمی‌شوند. البته در بعضی مناطق مثل کردستان، فرش‌هایی با چله‌های رنگی نیز بافت می‌شوند که زیبایی خاص خود را دارند.
پرز
یکی از اجزای فرش دستباف قسمت اصلی و یا به اصطلاح گوشت فرش یعنی پرز آن است. پرز از طریق گره‌های زده شده بر روی چله قالی ایجاد می‌شود. گرهها نیز رشته‌هایی هستند که در هنگام بافت فرش، از طریق پیچیده شدن دور دو چله ایجاد می‌شوند و سپس با چاقو بریده می‌شوند. جنس این گرهها از پشم، کرک و یا ابریشم است. هر چه طول ساقه گره که در هنگام بافت با چاقو بریده می‌شود بلندتر باشد، در نهایت فرش بافته شده ضخامت و گوشت بیشتری خواهد داشت.
برای بهتر دیده شدن نقش و نگار فرش، پرزهای قالی کوتاه‌تر و ریزبافت‌تر تولید می‌شوند. در صورتی که فرش درشت‌بافت باشد معمولا پرز قالی بلندتر گرفته می‌شود. ریز و درشتی گرهها، به ضخامت نخ پشمی یا ابریشمی که فرش با آن بافته می‌شود نیز بستگی دارد. با نگاه به پشت قالی می‌توان گره‌های آن را بررسی نمود. این گره‌های رنگارنگ در کنار یکدیگر، همچون پیکسل‌های موجود در یک عکس دیجیتال، نقش و نگار قالی را تشکیل می‌دهد.
از آنجایی که برای تولید فرشهای ریزبافت زحمت، زمان و دستمزد بیشتری صرف می‌شود، ارزش بالاتری نیز دارند. در تولید برخی فرش‌ها هم از نخ پشمی و هم از نخ ابریشمی استفاده می‌شود. بسته به اینکه چه مقدار از ابریشم در بافت این فرش‌ها استفاده شود، اسامی همچون: گل ابریشم، گرده ابریشم، کف ابریشم و … برای آن‌ها بکار می‌رود.
پود
عمل پودگذاری نیز از دیگر مراحل تهیه و تولید فرش است. در این مرحله پس از بافت یک ردیف گره بر روی چله، یک رشته نخ را که به پود معروف است از لابه‌لای تارهای فرش عبور داده و بر روی گرهها قرار می‌دهند. پودها باعث یکپارچگی قسمت‌های بافته شده می‌شوند و استحکام اتصال گرهها را بیشتر می‌نمایند.
پودها از لابه‌لای تارها گذرانده می‌شوند و سپس به وسیله شانه مخصوص کوبیده می‌شوند. این عمل گرهها و پود را به سمت پایین چله فرو می‌برد و پس از آن است که ردیف بعدی گرهها بافته می‌شوند. جنس پودها نیز متفاوت است و دارای رنگ‌های متفاوتی هستند. معمولا انتخاب جنس پودها، که می‌توانند از پشم، پنبه و یا ابریشم باشند، به سلیقه بافنده بستگی دارد.
چله، پرز و پود اصلی‌ترین اجزای فرش دستباف هستند. با شناخت آن‌ها می‌توان در انتخاب و خرید فرش دقت و توجه بیشتری داشت. برای مطالعه بیشتر می‌توانید مقاله هفت دلیل برای خرید فرش دستباف که شاید نمی دانستید را مطالعه نمایید و نظرات خود را نیز با ما و دیگران در میان بگذارید.
همچنین بخوانید : فرش هریس و برخی ویژگی های مربوط به آن
